ارتباط ولایت در قرآن با ولایت ائمه بعد از امیر مومنان

پرسش: ولایت یازده امام به غیر از امیرمومنان چگونه ثابت می‌شود؟

پاسخ

تردیدی نیست که وجود نازنین رسول مکرم اسلام (صلى الله علیه وآله) در جاهای مختلفی و با بیان‌های متفاوت کتاب خدا، قرآن کریم (ثقل اکبر) و اهلبیت (ثقل اصغر) را معرفی کرده‌اند که اگر کسی بخواهد از گمراهی رهایی یابد، باید از این دو گوهر گرانبها کمک بگیرد. این حدیث که معروف به حدیث ثقلین[1] است، به طور گسترده از پیامبر (صلى الله علیه وآله) در کتاب‌های شیعه و اهل سنت نقل شده است. از مجموع احادیث به خوبی استفاده می‌شود که پیامبر (صلى الله علیه وآله) این حدیث را نه تنها یک بار، بلکه در موارد مختلف بیان فرموده است.

در یکی از معروف ترین منابع دست اول اهل سنت (صحیح مسلم) از زید بن ارقم نقل شده که گفت: رسول خدا (صلى الله علیه وآله) فرمود: ای مردم! من درمیان شما دو چیز گرانمایه به یادگار می‌گذارم، نخست کتاب خدا که در آن هدایت و نور است، پس کتاب خدا را بگیرید، و به آن تمسک جوئید- پیامبر (صلى الله علیه وآله) تشویق و ترغیب فراوانی درباره‌ی قرآن کرد – سپس فرمود: و اهل بیتم را به شما توصیه می‌کنم که خدا را درباره‌ی اهل بیتم فراموش نکنید، به شما توصیه می‌کنم که خدا را درباره‌ی اهلبیتم فراموش نکنید، که خدا را درباره‌ی اهل بیتم فراموش نکنید.[2]

قرار دادن اهلبیت (علیهم السلام) در کنار قرآن، به عنوان دو چیز گرانمایه و سه بار تأکید کردن بر یادآوردن مسؤلیت الهی در مورد آنان، نشان می‌دهد که این امر، با سرنوشت مسلمین و هدایت آنها و حفظ اصول اسلام، پیوند و ارتباط داشته و دارد، وگرنه در کنار هم قرار نمی‌گرفت.

بنابراین قرآن و اهلبیت (علیهم السلام) همیشه همراه یکدیگرند و جدایی‌ناپذیرند، آنها که طالب حقایق قرآنند باید دست به دامن اهلبیت (علیهم السلام) بزنند، همان گونه که پیروی از قرآن بدون هیچ گونه قید و شرط بر همه مسلمین واجب است، پیروی از اهل بیت (علیهم السلام) نیز بدون قید و شرطی واجب است.[3]

دلایل سرپرست بودن بقیه امامان علیهم السلام

هر چند برخی از آیات در شأن امیر مومنان علی علیه السلام نازل گشته است ، اما با دلایل دیگری می توان ائمه هدی علیهم السلام را نیز از مصادیق این آیات دانست و لذا می توان با دلایلی ثابت نمود که سرپرستی و امامت جامعه اسلامی بعد از امیر مومنان علی علیه السلام به امامان بعدی علیهم السلام می رسد:

دلیل اول :‌ سرپرست بودن ائمه هدی علیهم طبق آیه 59 سوره نساء

اگر کسی بگوید آیه 55 مائده فقط سرپرست بودن امیر مومنان علی علیه السلام را ثابت می کند ؛ جواب داده می شود که در قران کریم به مردم دستور داده شده که از اولوا الامر» اطاعت کنند:

یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ فَإِنْ تَنازَعْتُمْ فی‏ شَیْ‏ءٍ فَرُدُّوهُ إِلَى اللَّهِ وَ الرَّسُولِ إِنْ کُنْتُمْ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ ذلِکَ خَیْرٌ وَ أَحْسَنُ تَأْویلاً»[4]

در منابع اسلامى نیز احادیثى وارد شده که تفسیر اولوا الامر را به امامان اهل بیت تایید مى‏کند از جمله:

1- مفسر مشهور اسلامى ابو حیان اندلسى مغربى (متوفى سال 756) در تفسیر بحر المحیط مى‏نویسد که این آیه در حق على و ائمه اهل بیت ‏ نازل گردیده است[5].

2-  شیخ سلیمان حنفى قندوزى که از دانشمندان معروف اهل تسنن است در کتاب ینابیع المودة از کتاب" مناقب" از" سلیم بن قیس هلالى" نقل مى‏کند که روزى مردى به خدمت على آمد و پرسید: کمترین چیزى که انسان در پرتو آن جزء مؤمنان خواهد شد چه چیز است؟ و نیز کمترین چیزى که با آن جزء کافران و یا گمراهان مى‏گردد کدام است؟

امام فرمود: اما کمترین چیزى که انسان به سبب آن در زمره گمراهان درمى‏آید این است که حجت و نماینده خدا و شاهد و گواه او را که اطاعت و ولایت او لازم است نشناسد.

 آن مرد گفت: یا امیر المؤمنین آنها را براى من معرفى کن.

 على فرمود: همان ها که خداوند در ردیف خود و پیامبر ص قرار داده و فرموده یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا أَطِیعُوا اللَّهَ وَ أَطِیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْکُمْ.

آن مرد گفت فدایت شوم باز هم روشن تر بفرما.

 على فرمود: همان هایى‏که رسول خدا در موارد مختلف و در خطبه روز آخر عمرش از آنها یاد کرده و فرمود: انى ترکت فیکم امرین لن تضلوا بعدى ان تمسکتم بهما کتاب اللَّه و عترتى أهل بیتی‏ ؛  من در میان شما دو چیز بیادگار گذاشتم که اگر دست به دامن آنها بزنید هرگز بعد از من گمراه نخواهید شد کتاب خدا و خاندانم.[6]

3- علاوه بر منابع روایی ، تاریخی و تفسیری اهل سنت ،‌روایات متعددى در منابع معتبر شیعه نقل شده که همگى گواهى مى‏دهند که منظور از اولوا الامر ائمه معصومین مى‏باشند و حتى در بعضى از آنها نام امامان یک یک صریحا ذکر شده است[7].

بنابراین حتی اگر کسی بگوید ائمه بعدی با توجه به حصر انما» از آیه 55 مائده استفاده نمی شود ،‌از آیه 59 سوره نساء به راحتی می توان سرپرست و امامت امامان علیهم السلام را ثابت نمود.

دلیل دوم : روایات متعدد از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم بر امامت ائمه علیهم السلام

روایات فراوانی داریم که ثابت می کند رسول خدا طبق دستور خداوند متعال دوازده امام را به امامت نصب کرده و نام یکایک آن حضرات را مشخص کرده است.

دلیل سوم :‌ تعیین سرپرستان توسط امیر مومنان علی علیه السلام‌

وقتی با آیه 55 سوره مائده اصل ولایت و امامت امیر المؤمنین ـ علیه السلام ـ ثابت شده امامت و ولایت ائمه بعدی به واسطه معرفی و تعیین امیر المؤمنین ـ علیه السلام ـ مشخص و معین می گردد؛ ‌البته این معرفی با دستور خداوند و توسط جبرئیل امین به رسول خدا صلی الله علیه و اله و سلم ابلاغ شده است و امیر مومنان طبق همین دستور امام بعد از خود را معین می کند و از خود هیچ اختیاری در تعیین امامان بعد از خود ندارد.