مصداق ولایت در روایات شیعه و سنی

پرسش: مصداق آیه ولایت در روایات شیعه و سنی کیست؟

پاسخ

مرحوم محدث بحرانی در غایة المرام 24 حدیث از منابع اهل سنت و 19 روایت از منابع و مصادر شیعه نقل کرده است که مجموعاً 43 حدیث می‌شود، بنابراین روایاتی که پیرامون این آیه وارد شده متواتر هستند، ‌علاوه بر این علّامه امینی در کتاب بی‌نظیرش الغدیر» از بیست منبع معروف اهل سنت روایاتی پیرامون آیه شریفه محل بحث، نقل می‌کند، منابع معروفی چون تفسیر طبری، تفسیر اسباب النزول، تفسیر فخر رازی، تذکرة سبط ابن جوزی، الصواعق ابن حجر، نورالابصار شبلنجی و تفسیر ابن کثیر و مانند آن که از اعتبار خاصی در نزد اهل سنت برخوردار هستند؛ راویان این احادیث از صحابه می‌باشند مانند:

ابن عباس؛ عمار یاسر؛ جابر بن عبدالله انصاری؛ ابوذر غفاری؛ انس بن مالک؛ عبدالله بن سلام؛ مسلمه بن کهیل؛  عبدالله بن غالب؛ عقبه بن حکیم؛ عبدالله بن اُبّی و غیره.

علاوه بر این از شخص حضرت علی  ـ علیه السّلام ـ نیز روایاتی در شأن نزول آیه شریفه نقل شده است و آن حضرت بارها به این آیه استدلال کرده است.[1]

بنابراین علاوه بر اتفاق همه شیعیان ،‌ بسیاری از مفسران و محدّثان اهل سنت در شأن نزول این آیه نقل کرده اند، در مورد حضرت علی ـ علیه السلام ـ نازل شده است که فقط  به چند نمونه اشاره می کنیم:

1. سیوطی در الدرالمنثور در ذیل این آیه از ابن عباس نقل می کند: که علی ـ علیه السلام ـ در حال رکوع نماز بود که سائلی تقاضای کمک کرد و آن حضرت انگشترش را به او صدقه داد، پیامبر ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ از او پرسید: چه کسی این انگشتر را به تو صدقه داد؟ اشاره به علی ـ علیه السلام ـ کرد و گفت آن مرد که در حال رکوع است. در این هنگام آیه ی انما ولیکم الله ورسوله. نازل شد. در همین کتاب روایات دیگری را به همین مضمون از ابن عباس و سلمة بن کهیل و خود علی ـ علیه السلام ـ نقل شده است.[2]

2. مفسر معروف جارالله زمخشری در کتاب کشاف می گوید: این آیه در باره ی علی ـ علیه السلام ـ نازل شده، در آن هنگام که شخص سائلی تقاضای کمک کرد و او در حال رکوع نماز بود، انگشترش را برای او افکند.[3]

تفاسیری از اهل سنت که در ذیل این آیه نوشته اند مراد از این آیه امیر مومنان علی بن ابی طالب ـ علیه السلام ـ می باشدکه فقط به چند نمونه از آدرس های این تفاسیر اشاره می کنیم:

1. أحکام القرآن (الجصاص)، ج 4، ص102

2. أنوار التنزیل و أسرار التأویل، ج 2، ص132

3. البحر المحیط فی التفسیر، ج 4، ص300

4. بحرالعلوم، ج 1، ص400

5. التحریر و التنویر، ج 5، ص139

6. ترجمه تفسیر طبرى، ج 2، ص411

7. تفسیر القرآن العظیم (ابن کثیر)، ج 3، ص126

8. تفسیر القرآن العظیم (ابن أبی حاتم)، ج 4، ص1162

9. التفسیر القرآنی للقرآن، ج 3، ص1124

10. التفسیر المظهری، ج 3، ص132

11. تفسیر سور آبادى، ج 1، ص581

12. جامع البیان فی تفسیر القرآن، ج 6، ص186

13. زاد المسیر فی علم التفسیر، ج 1، ص561

14. الفواتح الإلهیة و المفاتح الغیبیة، ج 1، ص197

15. کتاب التسهیل لعلوم التنزیل، ج 1، ص236

16. کشف الأسرار و عدة الأبرار، ج 3، ص149

17. الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، ج 4، ص80

با توجه به شأن نزول های آیه که در کتب شیعه و اهل سنّت نقل شده تردیدی باقی نمی ماند که آیه مربوط به علی ـ علیه السلام ـ است.